Dokazi o postojanju srednjevjekovnih Bošnjaka Sandžaka

Glas islama | Broj 194
| Istorija Bošnjaka | Autor: Usame Zukorlić
Bosna i Bošnjaci u Srednjem vijeku bez ikakve sumnje postoje. Bosna se
spominje pod ovim nazivom još za vrijeme rimske vladavine, a njen naziv
je ilirskog porijekla, a bošnjački narod se spominje u Srednjem vijeku u
poveljama bosanskih banova i kraljeva i naučno je dokazano da Bošnjaci
vode porijeklo od Ilira.

Postavlja se sada pitanje: “Šta je sa Bošnjacima Sandžaka i da li oni postoje u Srednjem vijeku?” Osim naziva Bošnjani, za Bošnjake u Srednjem vijeku se koristi još mnogo naziva, a ti nazivi se temelje na njihovom specifičnom vjerovanju koje su posjedovali u to doba.

Nazivi po kojima su se još raspoznavali Bošnjaci u Srednjem vijeku

1. Kristijani – Poznato je da su Bošnjaci sami sebe nazivali kao vjernike kristijanima. To je bio naziv svih kršćana prije podjele na Istok i Zapad i Bošnjaci su ga zadržali za sebe jer su smatrali da slijede izvorno i ispravno kršćanstvo, ono koje je došlo od Isa a.s. (Isusa Krista) i po njemo je i naziv ponijet, Isus Krist – kristijani.
2. Bogumili – Taj naziv dolazi iz pravca Makedonije i dobijen je po učitelju popu Bogomilu koji je propovijedao ovakvo vjerovanje na prostoru Makedonije i Bugarske.
3. Babuni – Taj naziv najčešće koriste srpski vladari za Bošnjake. Taj naziv je dobijen po planini Babun koja se nalazi u Makedoniji gdje je živio veliki broj sljedbenika ovakvog vjerovanja.
4. Heretici/jeretici – Katolička i Pravoslavna crkva nisu priznavale vjerovanje koje su slijedili Bošnjaci u to vrijeme. Oni su bili svjesni da ti „heretici/jeretici“ promovišu takoðer vrijednosti kršćanstva, ali da bi dobili pravo da ih proganjaju i da im zauzimaju teritorije proglasili su ih krivovjernicima. Katolička crkva ih je proglasila kao otpadnike svoje crkve i nazvala ih hereticima, a Pravoslavna crkva ih je proglasila kao otpadnike svoje vjere i proglasila ih jereticima.
5. Bezbožnici – Pravoslavna i Katolička crkva ih naziva bezbožnicima. Razlog tome je to što su oni prezirali i borili se protiv glavnih svetinja pravoslavlja, kao što su trojstvo, ikone, krst, crkva, ispovjedništvo, svetost i dr.
Postoje i mnogi drugi nazivi, ali su ovi konkretno vezani za prostor Sandžaka.
Poznato je da se Ilirija prostirala na prostoru Bosne, Sandžaka, Makedonije, Kosova, Albanije, da su je Rimljani zauzeli, Sloveni naselili i velikim dijelom asimilirali. Raspadom Rimskog carstva dolazi do nacionalnog buðenja preteklih Ilira i to se manifestuje na različite načine na različitim teritorijama.
Nacionalna svijest se ponajbrže budila u Bosni jer je Bosna postala država direktnih potomaka Ilira, dok se u drugim mjestima, kao što je Sandžak, kojim su vladali potomci Slovena, vrši na drugi način, prikriveno i sa većim akcentom na vjersku nego na nacionalnu pripadnost. Mnogi su historijski izvori koji govore o Bošnjacima-kristijanima na prostoru današnjeg Sandžaka.

Bošnjaci Sandžaka u historijskim izvorima

1. Stefan Nemanja je vladao današnjim Sandžakom, 1186. godine, kada mu je jedan srpski vojnik, prema predanju, saopštio:
 “Mrska i trikleta jeres se već ukorenjuje u državi tvojoj.”
2. U „Žitiju Svetog Simeona“, kojeg piše Stefan Nemanjić Prvovenčani, spominje se za Stefana Nemanju da je uradio sljedeće sa Bošnjacima-kristijanima:
“I on izobliči bezboštvo njihovo, i jedne popali, druge raznim kaznama kazni, treće progna iz države svoje”
“Učitelju i načelniku njihovu jezik ureza u grlu njihovu, što ne ispoveda Hrista, sina Božijeg.””
“Knjige njihove nečistive spali, i izagna ga, zapretiv da se nikako ne ispoveda niti pominje trikleto ime.”
3. Sveti Sava je uz saglasnost Sinoda Srpske pravoslavne crkve na saboru u Žiči izgovorio sljedeće:
“Zli jeretici, trikleti babuni, koji se lažno nazivaju kristijanima, i koji se rugaju našoj pravoj vjeri, izostavljajući iz svetih knjiga reči i preokrećući na zloverje, i koji se odkidaju iz svete i pravoslavne crkve, i koji se rugaju svetome i časnome krstu i koji se rugaju svetim ikonama i ne klanjaju im se – da budu prokleti.”
“A one koji su propovijedali jeres zadrža sa sobom kod crkve i nasamo ih tačno ispita. Nekrštenima uz prethodno proklinjanje jeresu koju imaðahu zapovedu da drže dane oglašene u čuvanju čistote i tako zapovedaše im da skrste.”

4. Papa Beneficije VIII je krajem 13. ili početkom 14. vijeka izdao sljedeću naredbu:
„… kugu heretičku, opačinu koja je narasla u krajevima Raške, Dalmacije, Hrvatske, Istre, Bosne …“
5. Bošnjaci-kristijani Sandžaka su se našli i pod udarem cara Dušana, 1349. godine, koji donosi stroge zakone protiv njih i njihove vjere koji glase.:
“I ko se naðe kao jeretik, živeći meðu hrišćanima, da se ožeže po obrazu i da se izagna, ako bi ga tajio, i taj da se ožeže.”
“I ko rekne babunsku reč, ako je vlastelin, da plati sto perpera, ako li je sebar da plati dvadeset pepera i da se bije štapovima.”
Naravno, srednjevijekovni Bošnjaci Sandžaka su ostavili iza sebe tragova koji su razasuti po cijelom Sandžaku, o kojima će biti riječi, ako Bog da.

Izvori:

1. sr.wikipedia.org – Stefan Nemanja, Bogumili u Raškoj i Sabor protiv Bogumila
2. Bogomili Sandžaka,
Sulejman Aličković
3. Kako se kalio Sandžak,
Harun Crnovršanin i
Nuro Sadiković