MEDICINSKI ASPEKTI RAMAZANSKOG POSTA

Ramazan je deveti mjesec islamskog lunarnog kalendara. Islamski post u Ramazanu tokom kojeg je cijeli mjesec posvećen postu zauzima posebno mjesto u islamu. Post tokom Ramazana je vjerska obaveza za sve zdrave i odrasle muslimane. Budući da blizu dvije milijarde ljudi širom svijeta slijedi islam, pretpostavlja se da stotine miliona ljudi svake godine posti ramazanski post.
Budući da islamski kalendar proizlazi iz lunarnog ciklusa, islamska godina sadrži 354 dana. Stoga se mjesec Ramazan svake godine javlja 11 dana ranije i može se pojaviti u bilo koje od četiri godišnja doba, što čini dužinu sati posta promjenjivim od 11 do 18 sati u tropskim zemljama.
Islam nastoji formirati cjelovit sistem koji obuhvata kompletan život, ne zanemarujući nijedno područje ljudskog života. Zapravo, islam nastoji da uskladi i harmonizira sva ta područja. Ta centralizacija ima cilj da sve vjerske dužnosti služe za dobro tijela i duše. Ibadeti imaju značajnu ulogu u procesu razumijevanja ljudskih osobina i humaniziranju njegove duše. Naravno, ramazanski post, kao dio sistema propisanih ibadeta, ima posebnu ulogu u tom procesu. Iskustvo posta uči muslimane samodisciplini i suzdržanosti, te ih podsjeća, između ostalog, na stanje siromašnih razvijajući empatiju prema njima i spremnost da im se pomogne.
Osim duhovne i socijalne dimenzije posta, ramazanski post sadrži i zdravstvenu dimenziju. Poslanik a.s, podstičući vjernike na post, između ostalog, naglašavajući medicinske benefite posta, kaže: „Postite, bit ćete zdravi.“

Zdravstveni efekti
ramazanskog posta

Sa fiziološkog stanovišta, islamski post predstavlja jedinstven model posta. Razlikuje se od dobrovoljnog ili eksperimentalnog posta činjenicom da postač ne konzumira piće niti hranu tokom posta. Hrana je potrebna organizmu kako bi obezbijedila energiju sagorijevanjem ugljenih hidrata, tj. šećera. Višak ugljenih hidrata koji se ne može iskoristiti skladišti se kao masno tkivo u mišićima, a kao glikogen u jetri za buduću upotrebu. Insulin, hormon pankreasa, snižava šećer u krvi i preusmjerava ga na druge oblike skladištenja energije, odnosno glikogena. Da bi bio efikasan, insulin mora biti vezan za mjesta vezivanja koja se zovu receptori. Gojaznim ljudima nedostaju receptori, stoga ne mogu da iskoriste svoj insulin, što dovodi do insulinske rezistencije i intolerancije na glukozu. Međutim, kada osoba posti (ili drastično smanji unos ugljenih hidrata), to snižava nivo glukoze u krvi i nivo insulina. To uzrokuje razgradnju glikogena iz jetre kako bi se osigurala glukoza za potrebe energije i razgradnju masti iz masnog tkiva zarad energetskih potreba.
Potpuni post smanjuje ili eliminira glad i uzrokuje brz gubitak težine. Godine 1975. Allan Cott u svojoj knjizi „Post kao način života“ primijetio je da post donosi zdrav fiziološki odmor za probavni trakt i centralni nervni sistem, te normalizuje metabolizam.
Brojne naučne studije urađene su o ramazanskom postu. Godine 1996. održana je međunarodna konferencija u Kazablanki, Maroko, pod pokroviteljstvom kralja Hasana, o zdravstvenim aspektima Ramazana. Zaključci ovih izlaganja bili su da ramazanski post blagotvorno djeluje na zdravlje, posebno na glukozu u krvi, krvni pritisak, profil lipida i težinu, te da ne postoje neželjeni efekti posta.
U poređenju sa drugim planovima ishrane, u postu tokom Ramazana nema neuhranjenosti ili neadekvatnog unosa kalorija jer nema ograničenja u pogledu vrste ili količine hrane tokom iftara ili sehura. Pored toga, post u Ramazanu rezultat je slobodne volje vjernika. To nije propisan post od strane ljekara. U dijelu mozga hipotalamusa nalazi se centar koji se zove lipostat koji kontrolira tjelesnu masu. Kada dođe do ozbiljnog i brzog mršavljenja izgladnjivanjem, centar to ne prepoznaje kao normalno i stoga se reprogramira da izazove brzo debljanje kada osoba prestane sa dijetom. Dakle, jedini efikasan način gubitka težine je sporo, samokontrolirano i postepeno mršavljenje, modificiranjem ponašanja i stava o jelu uz eliminaciju viška hrane. Ramazan je mjesec samoregulacije i samotreninga u pogledu unosa hrane.
Tokom Ramazana često se primjećuje povećana kiselost želuca, koja se ispoljava sa simptomima kao što su osjećaj peckanja i težine u želucu i kiselost u ustima. Neposredna potreba tijela u vrijeme iftara je da lahko dobije dostupne izvore energije u obliku glukoze za svaku živu ćeliju, posebno mozak i nervni sistem. Uravnotežena dijeta poboljšava holesterol u krvi, smanjuje kiselost želuca, sprječava brojne probavne probleme i doprinosi aktivnom i zdravom načinu života. Brojna istraživanja upućuju da post donosi zdrav fiziološki odmor za probavni trakt i centralni nervni sistem, te normalizuje metabolizam.
Ramazan je, naravno, mjesec ibadeta. Dodatni namazi su propisani nakon jacije, odnosno teravih namaz, što doprinosi tome da metabolizam lakše svari hranu. Prosječan postač u toku teravija sagorijeva 200 kalorija. Teravih namaz aktivira sve mišiće i zglobove i može se svrstati u kategoriju blagih vježbi u smislu sagorijevanja kalorija.
Ramazanski post je, zapravo, vježba samodiscipline. Za one koji su strastveni pušači, ili stalno grickaju hranu, ili piju kafu vrlo često, to je dobar način da prekinu takve navike, nadajući se da će se taj efekat nastaviti i nakon završetka mjeseca Ramazana.
Psihološki efekti ramazanskog posta, također, dobro se uočavaju iz opisa ljudi koji poste, a radi se o osjećaju unutrašnjeg mira i spokoja. Poslanik a.s. ih je savjetovao: „Ako vas neko uznemirava ili napada, recite im: – Ja postim.“ Na taj način je neprijateljstvo tokom mjeseca Ramazana svedeno na minimum.
Dakle, iako muslimani ne izvršavaju obavezu ramazanskog posta isključivo radi medicinskih razloga, zdravstvene koristi posta su itekako bitne.

Glas islama 318, autor: hfz.dr. Almir Pramenković