Islam i muslimanska zajednica u Alzasu

Alzas je pokrajina Francuske koja ima dva departmana: Bas-Rhin na sjeveru i Haut-Rhin na jugu. Glavno mjesto je Strasbourg koji je ujedno i najveći grad. Alzas je u početku bio dio Rimskog carstva i postupno je prešao pod francusku vlast, da bi u 17. stoljeću postao pokrajina Francuske. Pokrajina se nalazi na krajnjem istoku Francuske i graniči sa Njemačkom i Švicarskom. Alzas pokriva površinu od 8280 km² što ga čini najmanjom pokrajinom u kontinentalnoj Francuskoj. Teritorija je 190 km dugačka i 50 km široka i čini 1,5 % površine Francuske. Na istoku pokrajine nalazi se rijeka Rajna, a na zapadu Masiv Vosges. Na jugozapadu graniči se s pokrajinom Franche-Comté i s pokrajinom Lorraine na zapadu. Krajolik je većinom šumski, a i nekoliko dolina se nalazi u pokrajini. Najviša tačka regiona je Grand Ballon 1424 m, koji se nalazi u departmanu Haut-Rhin. Alzas ima polukontinentalnu klimu s hladnim i suhim zimama i vrućim ljetima.

U davna vremena Alzas su nastanjivala nomadska plemena, da bi se 1500 p.n.e. na to područje počeli doseljavati Kelti. Godine 58 p.n.e. Rimljani su napali Kelte i Alzas pretvorili u centar vinske kulture. Na tom su području Rimljani podigli brojne utvrde i vojne kampove. Padom Rimskog carstva područje Alzasa preuzeli su prvo Alamani, pa od 5. stoljeća nadalje Franci. S vremenom Alzas je postao dio Svetog Rimskog carstva njemačkog naroda i bio je pod upravom Habsburgovaca. Godine 1336. i 1339. bili su veliki progoni Jevreja, koje su krivili za kugu, lošu žetvu i jake zime. Veći dio Elzasa ustupljen je Francuskoj 1648. na kraju Tridesetogodišnjeg rata. Alzas i Lorraine su ustupljeni Njemačkom carstvu poslije Francusko-pruskog rata. Alzas je ostao dio Njemačke do kraja Prvog svjetskog rata, kada je vraćen Francuskoj ugovorom u Versaillesu. Poslije Prvog svjetskog rata regionalna vlada Alsace-Lorraine proglasila je nezavisnost, da bi sedmicu dana poslije Francuzi anektirali oblast. Pokrajina je ponovno pripojena Njemačkoj 1940. za vrijeme Drugog svjetskog rata. Godine 1944. Francuska je ponovno anektirala pokrajinu, a 23. novembra 1944. trupe generala Leclerca su oslobodile Strasbourg.

Alzas je treća najnaseljenija pokrajina kontinentalne Francuske. Stanovništvo je većinom germanskog porijekla. Sa BDP-om od 24,804 eura po stanovniku, ovo je druga najbogatija regija u Francuskoj. Veći BDP od Alzasa ima samo Île-de-France. Oko 68% radnih mjesta otpada na usluge, a 25% na industriju, što pokrajinu čini najindustrijski razvijenijom regijom u Francuskoj.

U ovom regionu živi otprilike 3.500 Bošnjaka muslimana. Imaju dva džemata. Imam bošnjačkog džemata u Strazburu Isah-ef. Dacić je na temu islama i muslimanske zajednice u Alzasu razgovarao sa uvaženim mr. Khalidom Rabehom koji je trenutno istraživač “vjerskih prava” na Pravnom fakultetu Državnog univerziteta u Strazburu. Njegova struka je specijalista za organizaciju islama i vjerskih zajednica u Francuskoj. Porijeklom je iz Maroka, a rođen je i živi u Francuskoj. Evo šta nam je rekao:

KHALID RABEH

Svaka sinteza o islamu i muslimanima Francuske u lokalnom kontekstu delikatan je poduhvat utoliko što su akademski izvori koji se bave ovom temom rijetki. Stoga se udubljivanje u proučavanje islama i njegovih zajednica u lokalnom kontekstu u srcu Francuske čini kao hrabar korak. Predlažem da ukratko rasvijetlimo pejzaž muslimanskih zajednica u Francuskoj, a konkretnije u Alzasu.

Alzas je 2017. imao 1.890.000 miliona stanovnika. Alzas u sebi ima Strazbur, evropsku prijestolnicu sa Evropskim parlamentom i Savjetom Evrope i grad ljudskih prava sa Evropskim sudom za ljudska prava.

Cosmopolitan – Alsace je dom raznolike populacije koja se svakodnevno miješa. Ova singularnost dijelom leži u osnovi alzaškog identiteta. Toliko je jezika, kultura, religija koje moraju mirno živjeti zajedno. U 2011. godini muslimanska zajednica je procijenjena na 128.000 ljudi.

U Alzasu je religija prisutnija nego u ostatku Francuske i vjerska pitanja se rješavaju mirno. Religiozna činjenica postavlja pitanja, ali bez nužnog upadanja u kontroverzu. Posebno je upečatljiv suživot i međureligijski dijalog. Islam u Alzasu nema istu historiju kao katolička, protestantska i jevrejska religija. Ovi kultovi prisutni u 19. vijeku zauzimaju institucionalno mjesto. Od ovog statusa izuzeti su islam, budizam, pravoslavna vjera i religije koje u to vrijeme nisu bile prisutne. Mogu se slobodno organizirati usvajanjem asocijativne pravne strukture u okviru lokalnog zakona o asocijacijama Alzasa. Zaista, unutar Francuske Republike vjersko pravo u Alzas-Mozelu razlikuje se po tome što nije podložno režimu zakona od 19. decembra 1905. o “razdvajanju crkava i države”. Ovaj zakon nije implementiran u Alzas-Mozelu jer su ove pokrajine bile pripojene njemačkom Rajhu. Kada su ove teritorije postale francuske 1919. godine, država je odustala od proširenja zakona iz 1905. zbog protivljenja Alzašana vezanih uz postojeće vjerske zakone i šire uz lokalne zakone.

Pojava islama i muslimana u Alzasu je iz novije povijesti. Datira iz druge polovine 20. vijeka. Ona je neodvojiva od talasa migracija, a potom i naseljavanja imigrantskih muslimanskih zajednica. Moglo bi se do sredine 1970-ih smatrati kao privremena pojava, uglavnom vezana za radne migracije, ali od tog datuma nadalje dugoročno naseljavanje različitih muslimanskih imigranata sa životnim planom čini vidljivim razvoj islama u Francuskoj. Tržište rada bilo je odlučujuća poluga. Muslimanski imigranti dolazili su na posao. Njihovo prisustvo je zbog težine ekonomske privlačnosti: zadovoljit će potrebe za radnom snagom u automobilskoj, željezničkoj, mašinskoj, metalurškoj, tekstilnoj industriji, rudnicima kalijuma, građevinskoj industriji i industriji javnih radova.

Proučavanje muslimanskog stanovništva u Alzasu može izgledati složeno, jer nije homogena cjelina, već etničko-nacionalni, jezički i vjerski mozaik. Analiziranje muslimanskih zajednica kao dijaspore omogućit će nam da razumijemo historijsku evoluciju te instalaciju muslimanskih zajednica i izgradnju lokalnog islama, pogotovo zato što je većina asocijativnih struktura koje upravljaju bogomoljama prošarana osjetljivošću dijaspore.

Većina imigranata dolazi iz zemalja u kojima religija igra važnu ulogu u svakodnevnom životu. Imigranti iz Maroka, Alžira, Tunisa, Turske, Senegala, Malija, BiH, Kosova, Albanije, Čečenije, Sirije itd. pretežno su muslimanske vjere. Vjerska dimenzija islama u srcu je kulturnog i etničkog identiteta prvih generacija migranata. Ona zadovoljava njihove potrebe da održe svoju kulturu i vezu sa zemljom porijekla.

Zajednice Magreba i u manjoj mjeri iz subsaharske Afrike relativno su starija imigracija, iz perioda 1960-ih i 1970-ih godina. Tursko prisustvo u Alzasu je novije. Počelo je 1970-ih i 1980-ih godina. Od 1990-ih imigranti iz istočnih zemalja – BiH, Kosova, Albanije došli su da prošire muslimansko stanovništvo u Alzasu. To su ljudski tokovi iz različitih zemalja sa muslimanskom većinom, čiji razlog migracije nije uvijek bio ekonomski. Tu su porodice francuskih muslimana porijeklom iz Alžira između 1954. i 1962. godine, kao i tražilaca azila iz istočnih zemalja 1990-ih i 2000-ih godina.

U Alzasu postoji širok spektar nacionalnosti. Prisutne zajednice su zajednice Marokanaca, Turaka, Alžiraca, Tunižana, Bošnjaka, Albanaca, Čečena i subsaharske Afrike.

Sa Evijanskim sporazumima 1962. godine imigracija alžirskih stranaca za potrebe radne snage zaista je počela. Marokanski talas 10. juna 1965. godine poduzeo je konkretnu akciju iz Konvencije o radu potpisane između Francuske Republike i Kraljevine Maroko 1. juna 1963. Francuska i Turska su potpisale Konvenciju o radu, čija je svrha zapošljavanje turskih radnika na francuskoj teritoriji. To će biti dopunjeno političkom imigracijom od 1980-tih pa nadalje. Muslimanske zajednice podsaharske Afrike uglavnom su Senegalci, Gvinejci, iz Malija i Obale Slonovače i Kamerunci, koji su šezdesetih i sedamdesetih godina stigli u malom broju u sklopu radnog projekta. Oni dolaze u Francusku radi ekonomskog razvoja. Prisustvo subsaharskih muslimana u Alzasu i dalje je u manjini u poređenju sa drugim migratornim tokovima iz zemalja Magreba i Turske. Ova imigracija nije diplomatski uokvirena kao ona u zemljama Sjeverne Afrike i Turske.

Muslimani Balkanskog poluostrva uglavnom su Bošnjaci, Albanci ili Kosovari. U Alzasu prvo osnivanje datira iz 1970-ih nakon potpisivanja 25. januara 1965. međuvladinog Sporazuma o reguliranju jugoslovenskih radnika u Francuskoj. Bivša Jugoslavija sastojala se od pravoslavnih, katoličkih i muslimanskih građana. Nakon sukoba i ratova između 1992. i 1995. godine vidimo da se u regionu formira drugo naselje kao rezultat tragedije bosanskog rata.

Od stotinu bogomolja u Alzasu, kojima uglavnom upravljaju ljudi marokanskog i turskog porijekla, bosanska zajednica u regiji ima dva udruženja koja upravljaju džamijama, jedno u Mulhouseu i drugo skoro novo, lijepo i vrlo dobro uređeno u Schiltigheimu, predgrađu metropole Strazbura.

Glas islama 336, R: Islamske teme/intervju

KHALID RABEH

Preveo sa francuskog Isah DACIC