Iliri i Rimljani

Tvrðava ARSA

„Vi ste Bošnjaci, ali ste zanemarili svoju predtursku istoriju. Ako vi nećete tu istoriju kao svoju, onda će Srbi i Hrvati reći da je njihova.“ (Pavle Ostović, član Jugoslovenskog odbora iz Prvog svjetskog rata)
 

Iliri su najstrariji narod, kome se zna ime, koji je živio na našem prostoru. Prostirali su se na području današnje Bosne i Hercegovine,  Sandžaka, Crne Gore, istočne Srbije, Albanije, Kosova i zapadne Makedonije. Jedan su od naroda koji su u Evropu prodrli iz evroazijskih stepa, u 3. i početkom 2. milenijuma stare ere, zajedno sa Germanima i Keltima (Galima). Svi su oni bili nosioci jedne nove kulture koja se zasnivala na metalima (bronza, bakar…). Zahvaljujući oružju od metala i lake pokretljivosti, posvuda su uništavali mirne neolitske starosjedioce. Bili su vrsni ratnici i osnivači jedne velike kraljevine pod imenom ILIRYA. Ta velika država je svoj uspon doživjela od 10. do 1. vijeka stare ere. Što se tiče naše teritorije Sandžaka, navodi se da su je naseljavali gušće nego u drugim mjestima, i to dva ilirska plemena: Autorijati (slivove rijeka Lim, Tara, Raška i Ibar) i Dardanci (Pešter). Dokazi za te tvrdnje su brojni toponimi (nazivi rijeka, planina…) kao što su: Tara, Ibar, Pešter, Zeta, Raška… Prema vizantijskom istoričaru Prokopiju, iz 6. vijeka, jedno od poznatih naselja na tom području bila je tvrðava Arsa, pa je slovenizacijom postalo Rasa – Ras, od koje je nastao naziv Rasia – Raška. Tragovi kulture tog velikog naroda su u našem kraju pronaðeni na mjestu Vezirovo brdo kod Gusinja, i to zidni reljefi koji potiču iz 7. vijeka stare ere i ostaci tvrðave Arse u mjestu Pazarište kod Novog Pazara. Širom Sandžaka su rasprostranjeni ostaci starih ilirskih grobalja koji su u našem narodu poznati kao „grčka groblja“.
Zbog toga što su bili žestoki borci, pokušajem Rima da ovlada ovom državom, ulaze u 220-ogodišnji rat. Rim uspijeva da ih pokori i ovlada nad njima za narednih 500 godina. Kroz to vrijeme Iliri su dijelili sudbinu ostalih pokorenih naroda od Rimskog carstva, koje se prostiralo od Maroka do Irana i od Engleske do Sudana. Važno je napomenuti da je granica izmeðu Istočnog i Zapadnog Rimskog carstva prolazila teritorijom današnjeg Sandžaka, što govori o ulozi ove teritorije na Balkanu. U blizini Pljevlja pronaðen je jedan arheološki nalaz u obliku kamenog spisa, iz rimskog perioda, ispisan latinicom.
Doseljavanje Slovena
Riječ Sloven potiče od latinske riječi sclav, što znači rob. Zato postoji mišljenje da su Rimljani, da bi uspostavili kontrolu nad Ilirima, doveli sa Karpata Slovene kao robove i naseljavali ih po ilirskim zemljama. Tu su se naseljavali i miješali sa Ilirima i tako se Iliri vremenom asimiliraju i primaju njihov jezik. Naseljavanje Slovena je dobrim dijelom zaobišlo Bosnu i Sandžak, i to upravo zbog brdsko-planinske konfiguracije, ali ipak, vremenom su slovenske skupine uspjele da se probiju dublje i trajno se tamo nasele. Zbog toga što su Ilire sa svih strana okruživali Sloveni u velikom broju, nisu uspjeli zadržati svoju etničku samostalnost. Nasljednici Slovena na našim prostorima su Srbi, Crnogorci i Hrvati, ali Srbi to posebno naglašavaju, a nasljednici Rimskog carstva bivaju Vizantijci.
Srbi su narod koji se prvi put spominje u 7. vijeku. Riječ Srbin. po većini mišljenja istoričara, potiče od grčke riječi servus, što znači, takoðer, rob. Dokazi su sljedeći:
1. Car Konstantin Porfirogenet je u svom djelu „De Administrando Imperio”, oko 950. god., napisao sljedeće o porijeklu njihovog naziva: “…Srbi na jeziku Bizantinaca je riječ koja označava robove, a na tom jeziku obično se riječju serbula naziva obuća robova, a riječ serboulianous označava one koji nose jeftinu, siromašku obuću. Srbi su to ime dobili jer su postali robovi imperatora Vizantijaca…”
2. Isto tako arhiepiskop Giljeljmo Tirski (1139-1186) u njegovim dokumentima pod nazivom “Monumenta Montenegrina” je zapisao: “…a sav ovaj narod vodi porijeklo od onih koji su u tim krajevima upućeni i dovedeni u progonstvo, bili kažnjeni da sijeku mermer i kopaju rude, pa zato im ime dolazi od ropstva – servitutis.”
Kako Konstantin Porforogenet opisuje, Srbi su bili robovi u Vizantijskom carstvu. Tražili su od cara da ih pusti da se vrate u svoju zemlju na daleki sjever. Pa je tako on u nastavku zapisao: “Pa, poslije nekog vremena, ti su isti Srbi odlučili poći u svoje vlastite kuće (vratiti se na Karpate), a imperator ih je pustio. Ali, kad su prešli rijeku Dunav (Danoubin) oni su promijenili svoje mišljenje pa su poslali molbu imperatoru Herakliju, putem vojnog zapovjednika koji je tada bio u Belegradonu, da bi on njima dao drugu zemlju za naseliti se. A budući da ono što je sada Srbija i Paganija i takozvana zemlja Zahloumon i Terbounia i zemlja Kanalita, bilo pod upravom imperatora Vizantijaca, i budući da su te zemlje bile opustošene od Avara, stoga je imperator naselio te iste Srbe u naznačene zemlje i oni su postali podložnici imperatoru Vizantijaca, a imperator je doveo sveštenike iz Rima i njih krstio i naučio ih da pravilno obavljaju pobožnosti i poučio ih u kršćanskom nauku.“
Možda su ovo odgovori zašto je Vizantiji odgovaralo slovensko zaposijedanje Balkana jer 668. god. je regrutovano oko 30.000 Slovena u ratu protiv muslimanskog halife.

Usame Zukorlić
Glas islama, broj 187, 1. april 2010.
Nastavit će se…